تا زمانیکه ما از ساختار و ساختمان دندانهای خود آگاه نباشیم، نمیتوانیم نسبت به سلامت آنها به درستی اقدام کنیم. این پایه‌ای‌ترین دانش در زمینه دهان و دندان است. شما تا چه حدی نسبت به ساختمان دندانتان آگاهید؟ در این مقاله با ما همراه باشید تا این الفبای شناخت دندان را به زبان ساده بیاموزید.
بطور کلی ساختمان دندان از قسمت های زیر تشکیل شده است :
عاج دندان، مغز دندان، مینای دندان، سمان دندان، لیگامن دور دندان و پالپ دندان می باشد که در ادامه به شرح این موارد می پردازیم.
تقسیم بندی ساختمان دندان :
ساختمان دندان را از دو لحاظ می شود تقسیم بندی کرد یکی از لحاظ موقعیت قرارگیری و دیگری نوع بافت دندان. البته برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله فیکسچر دندان را بخوانید.
الف) موقعیت قرارگیری ساختمان دندان :
هر دندان دارای دو قسمت است یک قسمت خارجی و یک قسمت داخلی. قسمت خارجی را که از لثه فوران کرده است را تاج و قسمتی را که در داخل لثه یا آرواره قرار گرفته است را ریشه نام نهاده اند.
ریشه در درون حفره ای استخوانی قرار گرفته است، این استخوان فک را آلوئل گویند که از نوع نابالغ است. اگر بخواهیم بافت ریشه را تقسیم بندی کنیم شامل مغز، عاج، سیمان و لیگامن دور دندانی است و قسمت تاج نیز از قسمت های مغز، عاج و مینا تشکیل شده است.
ب) تقسیم بندی از لحاظ بافت :
بافت های دندان را می توان به دو قسمت تقسیم بندی کرد. عموما عاج، مغز دندان جزء بافت های سخت و پالپ و لیگامن های دور دندان بافت نرم دندان را شامل می شود. مقاله جراحی دندان و مراقبت‌های بعد از آن را مطالعه کنید.
در ادامه این قسمت های دندان را معرفی خواهیم کرد.
مغز دندان :
همان طور که از اسم این قسمت مشخص است، مغز دندان در مرکز دندان و درون حفره دندان قرار گرفته است.
این حفره از قسمت تاج دندان شروع شده تا انتهای پالپ ادامه می یابد. در ابتدای تاج این حفره وسیع بوده و هرچه به انتهای ریشه خواهیم رفت این حفره باریک تر می شود. مقاله مراحل روکش دندان تصویری را بخوانید.
عاج دندان :
تنه یا بدنه اصلی دندان را عاج دندان گویند. مینای دندان و سمان پوششی برای عاج دندان است. در واقع این عاج در هر دو قسمت خارجی یعنی تاجو در قسمت داخلی یعنی ریشه قرار گرفته و بخش اعظم دندان را پوشش می دهد. عاج در دسته بندی بافت های سخت دندانی قرار گرفته و ساختار متراکمی دارد. هر چند این بافت از مینا نرم تر ولی از سمان سخت تر یا استخوان آلوئل سختی است. رنگ عاج در محدوده ی سفید تا شیری رنگ قرار گرفته و جنس آن از 7 درصد مواد معدنی و 30 درصد مواد آلی و آب تشکیل یافته است.
مینای دندان ها :
ساختار مینای دندان ماده ی هیدروکسی آپاتیت می باشد که یک ماده ی معدنی بسیار سخت است. در واقع هیدروکسی آپاتیت سخت ترین ماده ی معدنی موجود در بدن انسان است. این ساختار در واقع بیرونی ترین پوشش دندان بود که تمامی سطح عاج دندان را پوشانده است و با توجه به در معرض بودن مینا مواظبت از آن بسیار با اهمیت است و در صورت آسیب دیدن ترمیم نمی شود . دلیل این امر عدم وجود بافت زنده در مینای دندان است. مینای دندان را در واقع می توان محافظ دندان در مقابل پلاک ها و اثرات اسیدی آنها دانست، هم چنین مینا بافت های حساس دندان را در برگرفته تا حساسیت دندان سبت به سرما و گرما کاهش یابد . مهم ترین عضو دندان که دندان را در مقابل پوسیدگی حفظ می کند مینای دندان است .
جنس مینا عمدتا از همین مواد معدنی هیدروکسی آپاتیت است اما دارای مواد عالی و آب نیز هست. در واقع 96% درصد ساختار مینا را مواد معدنی و 4% درصد آن را مواد آلی و آب تشکیل داده است.درباره جرم گیری دندان بیشتر بدانیم.
سمان دندان :
سمان دندان ماده ای است از جنس استخوان ولی به سختی عاج یا مینا نیست.سمان بافت نرم تری نسبت به این دو قسمت از دندان را دارا می باشد. با این حال سمان جزو بافت های سخت دندان است و در قسمت داخلی دندان قرار دارد این ماده استخوانی ریشه را در برگرفته و وظیفه اصلی آن ایجاد واسطه برای اتصال دندان به استخوان آلویل است.
ساختار سمان دندان 50 درصد از مواد معدنی و 10 درصد مواد آلی تشکیل شده است. هم چنین در سمان ها هیچ گونه عروق خونی یافت نمی شود. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله سیر تا پیاز حساسیت دندان را بخوانید.
لیگامن های دور دندان ها :
لیگامن ها در قسمت داخلی دندان قرار دارند و جزو بافت نرم هستند. با این حال این لیگامن ها دارای بافتی بسیار متراکم و محکم هستند. آنها اتصال قوی را بین ریشه و استخوان نابالغ بوجود آورده اند. این لیگامن ها را الیاف پریودنتال نیز می گویند.
این لیگامن در سطوح رویه استخوان حاوی استئوبلات ها و استئوکلات بوده و در سطوح رو به سیمان حاوی سمنئوبلاست می باشند.
پالپ دندان :
پالپ دندان را در اصطلاح عامیانه عصب دندان گویند. در حالیکه عصب قسمتی از پالپ است، پالپ بعنوان یکی از مهم ترین ساختارهای دندانی وظیفه تغذیه و ترمیم عاج را به عهده دارد. این تغذیه توسط عروق خونی و لنفی که در پالپ وجود دارد. حاصل می شود. همچنین رشته های عصبی موجود در پالپ سیستم حسی عاج را تشکیل می دهند. مرکز قرارگیری پالپ در مرکز دندان و قسمت داخلی بوده که عاج دندان آن را در برگرفته است. پالپ دندان جزء بافت های نرم دندان بوده و جنس آن عمدتا از مواد الی و آب است.
لثه :
لثه جزء ساختمان اصلی دندان نبوده ولی محلی است ک دندان در آن قرار گرفته و جایگاه دندان است. نکته مهم اتال لثه به دندان توسط الیاف های پریودنتال است. اگر اتصال و چسبندگی لثه بصورت کامل به دندان نباشد این قضیه می تواند زمینه اصلی تجمع مواد غذایی در زیر خط لثه باشد. عامل بیماری های پریودنتال مانند ژنزیوت شود.
سخن پایانی:
در این مقاله بخش‌های مختلف دندان را شناختیم. بیشتر ما فکر می‌کردیم که یک دندان سالم در ظاهر از دو قسمت عمده تشکیل شده:
- تاج دندان
- ریشه دندان
اما در این محتوا متوجه شدیم که ساختاری به مراتب پیچیده‌تر در دندانهای ما نهفته است. مراقب سلامت دندانهای طبیعی خود باشید.
