کار متخصصان غدد آن است که به هم خوردن تعادل هورمونها و سایر مشکلات غدد درون ریز بدن را تشخیص داده و درمان کنند. غدد درون ریز بدن شامل غده‌های تیروئید ، پاراتیروئید ، لوزالمعده ، تخمدان یا بیضه ، هیپوتالاموس ، هیپوفیز و غدد فوق کلیوی هستند. اختلالات غدد درون ریز معمولا پیچیده هستند زیرا اغلب بسیاری از سیستمهای بدن را درگیر میکنند. بسیاری از این مشکلات مزمن هستند و نیاز به مدیریت مداوم و حتی مادام العمر دارند. بسیاری از اختلالات هورمونی را میتوان با روش‌های جایگزینی هورمون (HRT) که در آنها از داروهای خوراکی یا تزریقی استفاده میشود برای رفع نقائص تشخیص داده شده ، درمان کرد.
فهرست مطالب
- متخصص غدد و متابولیسم کیست؟
- بررسی سیستم غدد و متابولیسم
- متخصص غدد چه بیماری هایی را درمان می کند؟
- متخصص غدد چگونه بیماری را تشخیص می دهد؟
- چه آزمایشاتی توسط متخصص غدد تجویز می شود؟
- در چه صورت باید به متخصص غدد مراجعه کرد؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
متخصص غدد و متابولیسم کیست؟
متخصص غدد و متابولیسم، در زمینه بیماری های مرتبط با هورمون های بدن و شایع ترین بیماری های سیستم غدد درون ریز فعالیت می کند. یک متخصص غدد می تواند مشکلات هورمونی و عوارض ناشی از آنها را تشخیص دهد و درمان کند. هورمون ها متابولیسم، تنفس، رشد، تولید مثل، درک حسی و حرکت را تنظیم می کنند. عدم تعادل هورمون ها، دلیل اصلی طیف گسترده ای از بیماری ها است.
انسان بیش از ۵۰ هورمون مختلف دارد. آنها می توانند در مقادیر بسیار کمی وجود داشته باشند. اما با این حال، حتی در مقادیر کم هم هنوز تأثیر قابل توجهی در عملکرد و رشد بدن دارند. غدد درون ریز شامل طیف گسترده ای از سیستم ها در بدن انسان است. بافت های غدد درون ریز شامل غده فوق کلیه، هیپوتالاموس، تخمدان ها و بیضه ها هستند. سه گروه گسترده از اختلالات غدد درون ریز وجود دارد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید موضوعات ایمپلنت دندان را بخوانید. اگر پزشک عمومی شما به این موضوع شک کند که علت اصلی بیماری شما مربوط به عدم تعادل هورمون است، ممکن است شما را به یک متخصص غدد درون ریز ارجاع دهد. یک متخصص غدد درون ریز قصد دارد تعادل هورمون ها را به سیستم های بدن تان بازگرداند. درباره روکش دندان شیری کودکان را بخوانید.
بررسی سیستم غدد و متابولیسم
غدد درون ریز شاخه ای از رشته پزشکی است که به بیماری های مربوط به هورمون ها و غدد ترشح کننده آنها (غدد درون ریز) می پردازد. غدد ترشح کننده هورمون ها عبارتند از:
- بیضه: غدد تناسلی (غدد جنسی) در مردان است که حاوی اسپرم می باشد.
- تخمدان ها: غدد تولید مثل (غدد جنسی) در ماده هایی که دارای تخم هستند.
- لوزالمعده: غده ای واقع در شکم شماست که انسولین و گلوکاگون تولید می کند.
- غدد پاراتیروئید: چهار غده کوچک در گردن شما که میزان کلسیم خون را کنترل می کنند.
- هیپوتالاموس: غده کوچکی که در پایه مغز شما قرار دارد و دما، گرسنگی و تشنگی بدن را کنترل می کند.
- تیروئید: غده ای به شکل پروانه در گردن شما است که متابولیسم، انرژی و رشد و نمو مغز شما را کنترل می کند.
- غده هیپوفیز: غده ای به اندازه نخود در قاعده مغز شما واقع شده و تمام هورمون های دیگر را کنترل می کند.
- غده پینه آل: غده ای است که در نزدیکی مرکز مغز یافت می شود و ممکن است با الگوی خواب شما مرتبط باشد.
- تیموس: غده ای در قسمت فوقانی قفسه سینه شما که در مراحل اولیه زندگی به رشد سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
- غدد فوق کلیوی: یک جفت غده، یکی در هر طرف شکم، در بالای کلیه های شما قرار دارد. آنها بر فشار خون، متابولیسم، پاسخ استرس و هورمون های جنسی شما کنترل می کنند.
متخصص غدد چه بیماری هایی را درمان می کند؟
شایع ترین بیماری های درمان شده توسط متخصص غدد درون ریز، عبارتند از:
- دیابت: دیابت یک بیماری مزمن است که در آن میزان گلوکز (قند) در خون زیاد است. سطح گلوکز خون به طور معمول توسط هورمون انسولین تنظیم می شود، که این هورمون در لوزالمعده ساخته می شود. بیماری قند وقتی بروز می کند که مشکلی در رابطه با این هورمون و نحوه عملکرد آن در بدن وجود داشته باشد. با افزایش سن خطر ابتلا به این بیماری بیشتر می شود.
- کم کاری تیروئید: نقطه مقابل، پرکاری تیروئید است و در مواردی اتفاق می افتد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید مورد نیاز را بدن تولید نمی کند و غده به اصطلاح کم کار یا کم تحرک است. هورمون های تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن می باشد. اگر سطح تیروکسین کم باشد، بسیاری از عملکردهای بدن کند می شود.
- پرکاری تیروئید: هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) یک هورمون غده هیپوفیز است که غده تیروئید را برای تولید هورمون تحریک می کند. هنگامی که سطح هورمون تیروئید طبیعی یا زیاد باشد، TSH شما پایین تر است. TSHپایین تر از حد عادی می تواند اولین علامت پرکاری تیروئید باشد.
- گواتر: گواتر، بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید است. تیروئید یک غده پروانه ای است که در زیر گردن قرار دارد. اگرچه گواترها معمولاً بدون درد هستند، اما یک گواتر بزرگ می تواند باعث سرفه شود و بلع یا نفس کشیدن را برای فرد دشوار کند.
سایر بیماری هایی که متخصص غدد درون ریز درمان می کند، عبارتند از:
- ناباروری
- کوتولگی (کوتاهی قد غیر عادی)
- سرطان های خاص غدد درون ریز
- سندرم کوشینگ (تولید بیش از حد هورمون کورتیزول که منجر به افزایش وزن و پف صورت می شود).
- بیماری تخمدان پلی کیستیک (PCOD): سندرم تخمدان پلی کیستیک نوعی اختلال هورمونی در زنان است که در سنین باروری شیوع بیشتری دارد و می تواند بر توانایی فرد در فرزندآوری تأثیر بگذارد. زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک ممکن است دوره قاعدگی نامنظم یا طولانی را تجربه کرده و یا سطح هورمون مردانه (آندروژن) بالایی داشته باشند. در سندروم تخمدان پلی کیستیک، تخمدان ها ممکن است مجموعه کوچک زیادی از کیست ها را داشته باشند و بنابراین نتوانند به طور منظم سلول های تخمک را آزاد کنند.
- بیماری آدیسون (کمبود هورمون غدد فوق کلیوی): بیماری آدیسون، که به نارسایی اولیه آدرنال یا پرکاری آدرنال نیز معروف است، یک اختلال نادر غدد آدرنال است. غدد آدرنال دو غده کوچک هستند که در بالای کلیه ها قرار دارند و دو هورمون اساسی کورتیزول و آلدوسترون را تولید می کنند. در بیماران مبتلا به آدیسون، غده آدرنال آسیب می بیند و کورتیزول یا آلدوسترون کافی تولید نمی کند. بیماری آدیسون می تواند در هر سنی شروع شود، اما شیوع آن در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی رایج تر است. اکثر مبتلایان به بیماری آدیسون از طول عمر عادی برخوردار هستند.
متخصص غدد چگونه بیماری را تشخیص می دهد؟
در هنگام مراجعه به متخصص غدد، وی برای تشخیص وضعیت شما موارد زیر را بررسی می کند:
- داروهای فعلی
- عادات و رژیم غذایی
- سابقه خانوادگی مشکلات هورمونی
- سایر شرایط پزشکی از جمله آلرژی
علاوه بر آن، متخصص غدد ممکن است درمورد علائمی که به نظر می رسد با وضعیت شما مرتبط نیستند یا غیرضروری به نظر می رسند، سوالاتی را بپرسد. زیرا سطح هورمون ها، سیستم های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار می دهد به طوری که حتی کوچکترین تغییر در یک غده می تواند قسمت های مختلفی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد.
- بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: انواع فیکسچر ایمپلنت
آنها ضربان قلب و فشار خون بیمار و وضعیت پوست، مو، دندان و دهان او را بررسی می کنند. حتی ممکن است نمونه خون و ادرار تجویز شود.
چه آزمایشاتی توسط متخصص غدد تجویز می شود؟
متخصص غدد غدد، سوالات زیادی را از شما می پرسد که ممکن است از نظر شما بی ربط باشد اما این موارد ضروری است زیرا یک بیماری غدد درون ریز بر کل بدن تأثیر می گذارد.
آزمایشاتی که معمولاً توسط متخصص غدد انجام می شود شامل موارد زیر است:
- آزمایش قند خون
- سطح کورتیزول
- سطح پرولاکتین
- سطح تستوسترون
- شمارش کامل خون
- تست عملکرد کلیه
- آزمایشات کبدی
- آزمایشات عملکرد تیروئید
- سطح هورمون آدرنوكورتیكوتروپیك (ACTH)
- آزمایش آنتی بادی های تیروئید از جمله آنتی بادی های پراکسیداز تیروئید (TPO)
علاوه بر آن، در صورت ابتلا به دیابت، ممکن است پزشک آزمایش قند ادرار را انجام دهد.
متخصص غدد درون ریز ممکن است آزمایشات رادیولوژی زیر را برای تشخیص بیماری سفارش دهد:
- اسکن داپلر تیروئید
- اسکن توموگرافی رایانه ای
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
- اشعه ایکس استخوان برای بررسی پوکی استخوان
- در صورت مشکوک بودن پزشک به سرطان، توموگرافی با انتشار پوزیترون اسکن می شود.
- سونوگرافی (USG) لگن: برای بررسی ناهنجاری های لوزالمعده و اندام های تولید مثل
بعد از تشخیص، متخصص غدد غدد یک برنامه درمانی را پیشنهاد می کند. گزینه های درمانی، به نوع بیماری بستگی دارد.
در چه صورت باید به متخصص غدد مراجعه کرد؟
در بیشتر موارد پزشکان عمومی بیماران را برای ارزیابی یا درمان به متخصصان غدد ارجاع می‌دهند. اگر شما یا پزشکتان مشکوک به اختلال غدد درون ریز هستید ، ممکن است لازم باشد به یک پزشک متخصص غدد مراجعه کنید:
دیابت
دیابت شایع ترین اختلال غدد درون ریز است. در افراد دیابتی ، لوزالمعده انسولین– یعنی هورمونی که به سلولهای بدن کمک میکند تا از گلوکز برای تولید انرژی استفاده کنند- را به اندازه تولید نمیکند. در نتیجه ، گلوکز به جای کمک به سلولها در خون باقی میماند. افزایش تشنگی و دفع ادرار ، خستگی و تاری دید از علائم هشدار دهنده دیابت هستند.
سطح قند خون همه افراد مبتلا به دیابت ، از جمله دیابت نوع ۱ ، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری ، باید مرتبا کنترل شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید از انسولین استفاده کنند زیرا بدنشان قادر به ساخت آن نیست. در دیابت نوع ۲ ، درمان شامل تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی ، کاهش وزن و استفاده از داروهای خوراکی و احتمالاً انسولین است.
سرطان غدد درون ریز
سرطانهای غدد درون ریز شامل سرطان تیروئید ، سرطان پاراتیروئید ، سرطان غدد فوق کلیوی ، سرطان هیپوفیز و سایر سرطانهای نادر است. این سرطانها میتوانند در سطح هورمونهای بدن اختلال ایجاد کنند. افراد مبتلا به سرطان غدد درون ریز برای مدیریت بیماری خود باید همزمان تحت نظارت یک متخصص سرطان و یک متخصص غدد درون ریز قرار داشته باشند. علائم و درمان هر سرطان به نوع خاص آن سرطان بستگی دارد.
متخصص غدد ممکن است برای درمان سرطان غدد درون ریز سطح هورمونها را تنظیم کند. این درمان معمولاً برای کاهش سطح هورمون‌هایی که به میزان خیلی زیادی افزایش یافته‌اند انجام میشود. همچنین ممکن است از هورمونها برای جلوگیری از رشد تومور استفاده کنند. در برخی از موارد ، انجام درمانهای جایگزینی هورمون پس از برداشتن غده سرطانی ضروری است.
اختلالات رشد
اختلالات رشد شامل آکرومگالی ، غول پیکری (ژیگانتیسم) ، کمبود هورمون رشد ، کوتاهی قد ، بلوغ زودرس ، تأخیر در بلوغ ، سندرم کلاین فلتر ، سندرم ترنر و سایر اختلالات ژنتیکی است. برخی از این اختلالات باعث رشد بیش از حد یا زودرس میشوند. سایر موارد منجر به تأخیر در رشد یا رشد ناقص همراه با اختلالات یادگیری و تأخیر در رشد تکاملی میشوند.
در برخی از این اختلالات ، هورمونهای جنسی عامل رشد غیر طبیعی هستند. در برخی موارد دیگر ، هورمون رشد عامل اختلال است. تنظیم هورمونها میتواند به اصلاح مشکلات رشد کمک کرده و از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند. از آنجا که اختلالات رشد مشکلات شایعی نیستند ، حتما لازم است که بیمار تحت نظارت یک متخصص غدد قرار داشته باشد.
ناباروری
افرادی که به نحوی درگیر مساله ناباروری هستند به متخصص ناباروری مراجعه میکنند. متخصص ناباروری، در واقع یک متخصص غدددرون ریز است که به طور خاص در تشخیص علت و درمان ناباروری آموزش دیده است.
ریشه ناباروری ممکن است وجود مشکلی در تولید مثل زن، یا تولید مثل مرد یا ترکیبی از هر دو باشد. درمان ناباروری به علت آن بستگی دارد اما تجویز داروهای هورمونی درمان شایعی است. هورمونها میتوانند به تحریک تخمک گذاری کمک کرده و رحم زن را برای لقاح مصنوعی و فن آوری‌های کمک باروری (ART) آماده کنند. از جمله روش‌هایART میتوان IVF (لقاح مصنوعی) و ICSI (تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم) را نام برد.
کمبود تستوسترون
هیپوگنادیسم اصطلاحی پزشکی برای کمبود تستوسترون است. دانستن اینکه دقیقاً چه تعدادی از مردان دچار کمبود تستوسترون هستند دشوار است زیرا تحقیقات مختلف انجام شده در مورد این بیماری از تعاریف و جمعیتهای اماری مختلفی استفاده میکنند. کارشناسان تخمین میزنند که میلیونها مرد درگیر این مساله باشند ، و البته مردان مسن بیشتر احتمال دارد به آن مبتلا شوند. علائم کمبود تستوسترون شامل کاهش میل جنسی ، کوچک شدن بیضه‌ها و ریزش مو است. این مردان ممکن است دچار کمبود انرژی ، افسردگی ، ضعف عضلانی و مشکلات خواب نیز باشند.
در صورتی که ازمایشات هورمونی وجود مشکل هورمونی را تایید کنند، کمبود تستسترون را میتوان با روش جایگزینی تستسترون درمان کرد. مراجعه به یک متخصص غدد باتجربه برای روش جایگزینی تستوسترون اهمیت زیادی دارد زیرا عدم نظارت مناسب میتواند عوارض جانبی مضری ایجاد کند.
پوکی استخوان
پوکی استخوان به نازک شدن و از دست رفتن تراکم استخوانها گفته میشود. کاهش سطح هورمونهای جنسی ، خطر پوکی استخوان را در مردان و زنان افزایش میدهد. با این وجود ، مقادیر بالای هورمون تیروئید ، هورمون پاراتیروئید و کورتیزول نیز میتوانند منجر به پوکی استخوان شوند. این اختلالات غدددرون ریز تعادل طبیعی بازسازی و ترمیم استخوانها را مختل میکند.
روش اصلی برای تقویت استخوانها و کاهش روند از دست رفتن استخوان درمان دارویی است. گاهی اوقات ، روش جایگزینی هورمون نیز میتواند کمک کند. با این حال ، این روش احتمال بروز خطرات خاصی از جمله سرطان و لخته شدن خون را نیز دارد. یک متخصص غدد میتواند درباره گزینه‌های درمانی مختلف برای بیماران توضیح داده و در تصمیگیری برای درمان آنها راهنمایی کند. تغییر سبک زندگی نیز میتواند باعث کند شدن یا جلوگیری از پوکی استخوان شده و از بروز شکستگی استخوان جلوگیری کند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS
در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک میزان هورمون آندروژن (هورمون مردانه) و انسولین بالاتر از حد طبیعی است. این مشکل منجر به علائمی مثل بزرگ شدن تخمدانها که حاوی تعداد زیادی کیست کوچک هستند ، قاعدگیهای نامنظم و مشکلات متابولیکی ، مانند دیابت شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است باعث مشکلات ناباروری، رشد بیش از حد مو ، افزایش وزن و آکنه نیز بشود.
مثل سایر اختلالات غدد درون ریز ، درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز شامل متعادل سازی هورمونها است. این کار ممکن است با استفاده از داروهای تنظیم کننده انسولین و آندروژن ، کنترل هورمون باروری و کاهش وزن تحت نظارت پزشک انجام شود. تغییر سبک زندگی نیز میتواند به کاهش علائم این مشکل کمک کند.
اختلالات غده تیروئید
اختلالات تیروئید دومین اختلال شایع غدد درون ریز است. هورمونهای تیروئید متابولیسم ، یعنی سرعت عملکرد سیستمهای بدن را تنظیم میکنند. زیاد بودن هورمون تیروئید باعث میشود بدن بیش از حد کار کند. وقتی هورمون تیروئید خیلی کم باشد ، بدن کم کار و تنبل میشود. کم کاری تیروئید – پایین بودن سطح هورمون تیروئید – شایعتر از پرکاری تیروئید – یا بالا بدون سطح هورمون تیروئید است.
متخصص غدد برای درمان اختلال تیروئید برای بیماران دارو تجویز میکند. به کمک دارو میتوان پایین بودن سطح هورمون تیروئید را جبران کرده و یا مانع ار تولید هورمون شد. گاهی اوقات ، متخصصین غدد برای تخریب یک غده تیروئید بیش فعال توصیه میکنند ید رادیواکتیو مصرف شود . این بدان معناست که غده تیروئید دیگر قادر نخواهد بود به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید کند. در این صورت بیمار ممکن است به درمان جایگزینی هورمون نیاز داشته باشید. درمان جایگزینی هورمون تیروئید به طور معمول درمانی مادام العمر است.
اگر به اختلال غدد درون ریز مبتلا باشید ، مراجعه به یک متخصص مجرب در غدد درون ریز ، دیابت و متابولیسم باعث میشود تا تشخیص دقیقی از مشکلاتان به دست آورده و موثرترین درمان ممکن را دریافت کنید.
فوق تخصص غدد:
از آنجا که غدد درون ریز رشته بسیار گسترده و متنوعی است ، برخی از متخصصان غدد حوزه کاری خود را محدود کرده و به طور اختصاصی، صرفا روی بعضی مشکلات، جمعیت‌ها یا روش‌ها فعالیت میکنند. به عنوان مثال:
- دیابت و متابولیسم
- انکولوژی غدد درون ریز (از جمله سرطان)
- پزشکی هسته‌ای غدد درون ریز
- تغییر جنسیت
- نورو آندوکرینولوژی
- غدد درون ریز کودکان
- غدد درون ریز باروری (متخصصین باروری)
- بیماریهای تیرویید
سخن پایانی
شما در این مقاله با متخصص غدد آشنا شدید. همچنین از انواع غدد ترشح کننده هورمون ها آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
رژیم های غذایی که سرشار از گوشت قرمز هستند از جمله فرآورده های گوشتی برای بیماری پروستات مضر می باشند و آن را تشدید می کنند. مصرف مقدار زیاد لبنیات نیز در تشدید این بیماری تاثیر دارد. استفاده از چربی های جامد خوراکی نیز باعث تشدید این بیماری می شود. مصرف الکل و مشتقات آن، باعث آسیب بیشتر به فرد می شود.
همانطور که در مقالات قبلی در مورد ماموگرافی اشاره کردیم ،ماموگرافی میتواند روش بسیارخوبی برای بررسی پستان و علت بزرگ شدن آن باشد اما در مورد خود غدد لنفاوی و تعیین این که آیا به علت تجمع سلول های سرطانی بزرگ شده یا به علت عفونت، نمی تواند کمک کننده باشد.
