پزشکی زنان چه کاری انجام می دهد؟

چیزی که در ایران با نام دکتر یا متخصص زنان و زایمان می‌شناسیم، ترکیبی از متخصص زنان (Gynecologist) و متخصص زایمان (Obstetrician) است و در دنیا آن را با نام OB-Gyn می‌شناسند. نمی‌خواهیم زیاد در فرق بین این دو تخصص دقیق شویم و شما را با توضیح موارد پیچیده‌ی فنی اذیت کنیم؛ بلکه می‌خواهیم یک‌راست به سراغ اصل موضوع برویم. می‌خواهیم برایتان توضیح بدهیم که دکتر زنان کیست و چه کارهایی از دست او برمی‌آید. سعی می‌کنیم کامل برایتان توضیح بدهیم که خانم‌ها در چه مواقعی باید به متخصص زنان مراجعه کنند و دلایل این مراجعه‌ها چه چیزهایی هستند. در ضمن رابطه‌ی بین مراجعه‌ی خانم‌ها به دکتر زنان و موارد مربوط به بارداری و حاملگی را هم توضیح خواهیم داد. انتظارتان را بالا ببرید. چون اینجا قرار است درباره دقیق‌ترین و جزیی‌ترین چیزها هم صحبت کنیم.

---

فهرست مطالب

• بخش اول:دکتر زنان چه کسی است و چه تخصصی دارد؟
• بخش دوم:دکتر متخصص زنان چه کارهایی انجام می‌دهد؟
• بخش سوم:چرا باید دکتر یا تخصصی به نام دکتر زنان داشته باشیم؟
• بخش چهارم:دکتر زنان به درمان چه بیماری‌هایی کمک می‌کند؟
• بخش پنجم:چه زمانی باید به دکتر متخصص زنان مراجعه کنیم؟
• بخش ششم:تفاوت ماما و متخصص زنان و زایمان
• بخش هفتم:درآمد پزشک زنان و زایمان
• بخش هشتم:درآمد متخصص زنان و زایمان در ایران
• بخش نهم:چکاپ زنان چیست؟

---

دکتر زنان چه کسی است و چه تخصصی دارد؟

این مهم‌ترین سوال‌هایی است که باید به آن پاسخ دهیم. دانستن جواب این سوال به شما کمک می‌کند تا بدانید دقیقا در چه مواقعی باید به دکتر زنان و زایمان مراجعه کنید.دکتر زنان کسی است که در مسائل مربوط به دستگاه تناسلی زنان و بارداری تخصص دارد. چنین دکتری می‌تواند بیماری‌ها و مشکلات مربوط به دستگاه تناسلی و تولید مثل زنان را تشخیص دهد و درمان کند.

زمانی که درباره تخصص زنان صحبت می‌کنیم باید بدانیم که اغلب صحبت‌های ما درباره‌ی اندام‌هایی مثل رحم (Uterus)، لوله‌های فالوپ (Fallopian Tubes)، تخمدان (Ovaries) و سینه‌ها (Breasts) است. در نتیجه تمام بیماری‌ها و مشکلاتی که به این اندام‌ها مربوط می‌شوند، به دکتر زنان و زایمان ربط پیدا می‌کنند. دقت داشته باشید که برخی از این موارد تنها مربوط سلامتی زنان هستند و اصلا به موضوعات بارداری ربط پیدا نمی‌کنند. برخی از موارد دیگر هم صرفا به موضوع بارداری و وضع حمل اشاره دارند و دکترهای زنان و زایمان باید بتوانند درباره‌ی هر دوی این موارد به خانم‌ها کمک کنند.

تعدادی از دکترهای زنان و زایمان ترجیح می‌دهند تنها در یکی از این رشته‌ها کار کنند و وارد رشته‌ی دیگر نشوند. مثلا عده‌ای از دکترهای زنان تعداد در مسائل بهداشتی زنان ورود می‌کنند و هیچ کاری به مسائل مربوط به حاملگی و زایمان ندارند. حتی ممکن است تعدادی از دکترهای زنان و زایمان که در بخش زایمان تخصص دارند، ترجیح بدهند فقط در زایمان طبیعی حضور داشته باشند و در جراحی ها مانند زایمان به شیوه‌ی سزارین (Cesarean) دخالت نکنند.

در کنار همه‌ی اینها، فوق تخصص نازایی را هم داریم که با استفاده از روش‌های مختلف، از جمله آی وی اف (IVF) سعی می‌کنند به زوج‌ها در پدر و مادر شدن کمک کنند.فوق تخصص سرطان زنان دکترهای زنان و زایمانی هستند که در خون شناسی (Oncology) فوق تخصص دارند و می‌توانند در شناسایی و درمان سرطان‌های زنانه به کمک جامعه بیایند.

دکتر متخصص زنان چه کارهایی انجام می‌دهد؟

دکتر متخصص زنان و زایمان مسئول این است که سلامت دستگاه تناسلی و تولید مثل زنان را بررسی و درمان کند. البته کارهایی که دکترهای زنان و زایمان انجام می‌دهند، با یک شرط اولیه انجام می‌شود: اینکه فرد مراجعه‌کننده از نظر جنسی فعال باشد یا احساس درد و ناراحتی داشته باشد. پس در صورتی که فرد از نظر جنسی فعال نباشد یا مشکل خاصی نداشته باشد، معمولا کار دکترهای زنان به یک معاینه‌ی ساده خلاصه می‌شود.

کارهایی که این دکترها انجام می‌دهند شامل تست‌های لگنی (Pelvic Exams)، تست پاپ اسمیر (Pap Smear)، آزمایش سرطان، راهنمایی و مشاوره درباره سکس و حاملگی، درمان نازایی و در نهایت، بررسی و درمان انواع عفونت واژن مانند عفونت قارچی واژن است.

در بین مواردی که نام بردیم، اکثر موارد کاملا مشخص و قابل درک هستند. اما احتمالا تست‌های لگنی نیاز به کمی توضیح داشته باشند. در تست‌های لگنی دکتر سعی می‌کند اندام‌های مربوط به تولید مثل زنان را به صورت تصویری و فیزیکی معاینه کند. در این معاینه‌ها واژن (Vagina)، دهانه رحم (Cervix)، لوله‌های فالوپ، فرج (Vulva)، تخمدان‌ها و رحم زنان بررسی می‌شوند.

تشخیص اختلالات سیستم تولید مثل:

دکترهای زنان سعی می‌کنند اختلالات سیستم تولید مثل را شناسایی و درمان کنند. مواردی مثل اندومتریوز (Endometriosis – رشد بافت‌های رحمی در خارج از رحم)، ناباروری (Infertility)، کیست‌های تخمدانی (Ovarian Cysts) و دردهای لگنی چیزهایی هستند که دکتر زنان می‌تواند برای درمان آنها کمک‌تان کند.

تخصص در سرطان های مربوط به زنان:

دکترهای متخصص زنان همچنین ممکن است بتوانند درباره‌ی برخی از انواع سرطان مثل سرطان دهانه رحم (Cervical Cancer)، سرطان تخمدان (Ovarian Cancer) و انواع دیگری از سرطان که به دستگاه تولید مثل ربط دارند، به خانم‌ها کمک کنند.

تخصص در زایمان:

اما تعدادی از دکترهای زنان، در مورد زایمان هم تخصص دارند و به همین دلیل است که در ایران به صورت کلی به دکترهای زنان یا متخصصان زنان، از عبارت کلی دکتر زنان و زایمان (معادل همان OB-Gyn انگلیسی) استفاده می‌کنیم. دکترهایی که در زایمان و نازایی تخصص دارند، به خانم‌ها کمک می‌کنند تا آماده‌سازی‌های قبل از بارداری، آزمایش‌های مربوط به بارداری، مراقبت‌های لازم در حین حاملگی و نهایتا موارد مربوط به زایمان را به صورت علمی و بهداشتی در اختیار داشته باشند.

چرا باید دکتر یا تخصصی به نام دکتر زنان داشته باشیم؟

احتمالا آقایان این سوال را خیلی زیاد از خودشان پرسیده‌اند و شاید هم درون ذهن‌شان وجود چنین دکتری را دلیل بر تبعیض جنسی دانسته‌اند. واقعا چرا متخصص زنان داریم و متخصص مردان نه؟ واقعیت این است که دکتر زنان به دلیل وجود یک نیاز اساسی ایجاد شده است و این نیاز، اصلا ربطی به این ندارد که نیمی از جمعیت دنیا را خانم‌ها تشکیل می‌دهند. بلکه دلیل اصلی، ذات حساس و آسیب‌پذیر دستگاه تناسلی زنانه است. داخلی بودن دستگاه تناسلی زنانه باعث می‌شود تا امکان ورود میکروب‌ها و باکتری‌ها به درون بدن فراهم شود. این مساله از دو نظر حائز اهمیت است: یعنی هم از نظر سلامت جسمی خانم‌ها و هم سلامت دستگاه تولید مثل (Reproductive System) آنها. واژن به صورت مستقیم با رحم (Uterus) و تخمدان (Ovary) در ارتباط است. در صورتی که آلودگی‌های محیطی به صورت طبیعی یا از راه رابطه جنسی وارد بدن زن شود، احتمال آسیب رسیدن به رحم و تخمدان و در نهایت سلامت خانم‌ها وجود دارد.

از سوی دیگر، همین وجود تخمدان و رحم که بخش‌های اصلی دستگاه تولید مثل هستند و بخشی از بدن خانم‌ها را تشکیل می‌دهند، خودش بر ضرورت وجود دکتر زنان تاکید دارد. می‌پرسید چرا؟ به خاطر اینکه این دو اندام زنانه به صورت ماهانه با پدیده‌ای با نام پریود سر و کار دارند؛ دوره‌ای که بر برخی از خانم‌ها آسان و بر خیلی‌های دیگر سخت می‌گذرد. پریود زنان هر ماه و به صورت منظم و در روزهای مشخصی از ماه اتفاق می‌افتد. اصلا یکی از دلایل اسم‌گذاری آن هم همین پریودیک و یا ماهانه بودن آن است؛ یعنی به صورت مرتب تکرار می‌شود. اما مشکل زمانی به وجود می‌آید که خانم‌ها با پریودهای نامنظم مواجه می‌شوند و نظم زمانی پریود شدن‌شان به هم می‌ریزد. این اتفاق اصلا چیز نادری نیست و در بسیاری از خانم‌ها به دلایل متعدد رخ می‌دهد. در چنین مواقعی خانم‌ها نیاز دارند تا با یک دکتر متخصص زنان مشورت کنند و سلامتی‌شان را دوباره به دست بیاورند.

دلیل دیگر وجود دکتر زنان، بیماری‌های مرتبط با اندام‌های جنسی و تولید مثل خانم‌ها است. بیماری‌های متعددی سلامتی زنان را تهدید می‌کند و به همین دلیل، وجود دکترهای زنان یک ضرورت است. در ادامه به بیماری های زنانه میپردازیم.

دکتر زنان به درمان چه بیماری‌هایی کمک می‌کند؟

تعداد بیماری‌هایی که زنان را به طور خاص درگیر می‌کند، زیاد است. همین موضوع باعث می‌شود تا نیاز به دکترهای متخصص زنان در موارد بسیار زیادی احساس شود. در ادامه با هم برخی از بیماری‌ها و مواردی را بررسی می‌کنیم که مخصوص خانم‌ها هستند و دکتر زنان می‌تواند درباره‌ی آنها به خانم‌ها کمک کند.

۱: تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی‌کیستیک

سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا همان تنبلی تخمدان که در ایران شناخته شده است، یکی از بیماری‌های نسبتا شایع در خانم‌هایی است که در سنین باروری هستند. تخمدان‌ها مجموعه‌های کوچکی از مایعات (فولیکول‌ها) را تولید می‌کنند و توانایی آزادسازی منظم تخمک را از دست می‌دهند. در این بیماری که از جنس اختلالات هورمونی است، خانم‌ها پریودهایی نامرتب یا بیش از حد طولانی را تجربه می‌کنند. در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، میزان هورمون‌های مردانه (آندروژن) افزایش پیدا می‌کند. بیمار دچار نامنظمی پریود می‌شود، موهای زائد بدنش زیاد می‌شوند و آکنه و چاقی هم به دنبال آنها می‌آید. اگر هر کدام از این علائم را دارید باید به متخصص زنان مراجعه کنید.

۲: انواع کیست‌های تخمدانی و فیبروئیدهای رحمی

یکی از بیماری‌هایی که به کمک دکتر زنان درمان می‌شود، همین کیست‌ها (Cysts) و فیبروئیدها (Fibroids) هستند. رشد بافت‌های ناخواسته‌ای از این دست درون دستگاه تولید مثل می‌تواند دردهای و مشکلات زیادی را برای خانم‌ها ایجاد کند. موارد دیگری از جمله پلیپ‌های رحمی و تخمدانی (Cervical and Vaginal Polyps) هم زیرگروه همین بیماری‌ها قرار می‌گیرند و توسط دکترهای متخصص زنان معالجه می‌شوند.

۳: عمل هیسترکتومی و بستن لوله‌ها

گاهی اوقات دکتر زنان به نتیجه می‌رسد که باید طی عملی به نام هیسترکتومی (Hysterectomy) رحم، تخمدان‌ها و حتی در برخی موارد، دهانه‌ی رحم را جراحی کند و بردارد. در موارد دیگری به خواست بیمار یا دلایل دیگر، کار بستن لوله‌های فالوپ (Tubal Ligations) و جلوگیری از باروری به این شکل هم توسط دکترهای زنان و زایمان انجام می‌شود.

۴: مشاوره قبل، در حین و بعد از بارداری

این مورد بیشتر به دکترهای زنان و زایمان با گرایش زایمان مربوط می‌شود. دکتر زنان بدن بیمار را از جهات مختلف برای بارداری بررسی می‌کند ودرباره‌ی بارداری یا عدم بارداری، توصیه‌هایی را به وی ارائه می‌دهد. بخشی از این توصیه‌ها مربوط به بعد از وضع حمل و شیردهی به نوزاد هستند.

۵: مشاوره سقط جنین

این موضوع از جمله مواردی است که در بسیاری از کشورها، از جمله ایران بر سر آن اختلاف وجود دارد. در صورتی که مادر و پدر به هر دلیلی از جمله نقایص ژنتیکی جنین یا شرایط پرشکی خاص مادر تصمیم به سقط جنین گرفتند،باید از کمک یک دکتر زنان و زایمان استفاده کنند. راه‌های بهداشتی و علمی متعددی برای عملی کردن این تصمیم در اختیار زوج‌ها قرار دارد.

۶: ناباروری، نازایی و درمان آن

اگر بعد از دوازده ماه تلاش برای بارداری، روابط جنسی منظم و بدون استفاده از روش های پیشگیری، بارداری اتفاق نیفتاد می توان برای تشخیص علل و درمان آن ها به دکتر نازایی مراجعه کرد. حتی اگر خانمی حامله شود و سقط‌های ناخواسته را تجربه کند، باز هم شاهد کیس ناباروری هستیم. تقریبا ۱۵ درصد از زوج‌ها با چنین موضوعی مواجه می‌شوند. دکترهای زنان و زایمان در انجام عمل برداشت تخمک (Egg Retrieval) برای عمل آی وی اف (IVF) به کمک شما می‌آیند و می‌توانند در زمینه فریز کردن تخمک‌ها هم یاری کنند. پروسه‌های هیستروسکوپی (Hysteroscopy) و هیستروسونوگرافی (Hysterosonography) هم بخشی از کار دکتر زنان برای درمان نازایی است.

۷: افتادگی رحم

افتادگی رحم (Uterine Prolapse) زمانی اتفاق می‌افتد که عضله‌های کف لگن کش می‌آیند و ضعیف می‌شوند و دیگر توانایی تحمل وزن رحم را ندارند. اتفاقی که ممکن است منجر به پایین آمدن رحم از دهانه‌ی واژن شود. این اتفاق در هر سنی می‌تواند برای خانم‌ها اتفاق بیفتد و مسئولیت درمان آن با دکتر زنان است.

۸: مشاوره جلوگیری از بارداری و گذاشتن و برداشتن آی یو دی

یکی از کارهایی که می‌توانید برای آن از کمک دکترهای زنان استفاده کنید،مشاوره‌های جلوگیری از بارداری است. روش‌های گوناگونی برای جلوگیری وجود دارد و دکترها توصیه می‌کنند که زوج‌ها ترکیبی از آنها را به کار بگیرند.آی یو دی (IUD) یکی از روش‌های خوب جلوگیری از بارداری است که استفاده از آن به کمک دکتر زنان نیاز دارد. گذاشتن و برداشتن آی یو دی به کمک و تجربه یک دکتر زنان خوب نیاز دارد و می‌تواند جایگزین مناسبی برای روش‌های دیگر جلوگیری از بارداری از قبیل کاندوم باشد.

۹: انجام تست پاپ اسمیر

رایج‌ترین تستی که دکترهای متخصص زنان برای تشخیص احتمالی سرطان دهانه رحم انجام می‌دهند، تست پاپ اسمیر (Pap Smear) است. این تست باید به صورت دوره‌ای و منظم توسط خانم‌ها انجام شود و به غیر از مراجعه به دکتر زنان و زایمان، راه دیگری برای انجام آن وجود ندارد.

۱۰: کولپوسکوپی

کولپوسکوپی (Colposcopy) پروسه‌ای است که در آن با استفاده از یک دستگاه تصویربرداری با قابلیت بزرگ‌نمایی به نام کولپوسکوپ (Colposcope) از دهانه رحم تصویربرداری می‌شود. این دستگاه امکان نگاه انداختن به داخل واژن و دهانه رحم را فراهم می‌کند و با توان بزرگ‌نمایی خود، امکان مشاهده‌ی تمام عارضه‌های طبیعی و غیرطبیعی را به دکتر زنان می‌دهد.

۱۱: یائسگی

یائسگی  یکی از تغییرات طبیعی بدن خانم‌ها در سنین بین ۴۰ تا ۵۰ سالگی است. در جریان یائسگی، هورمون‌های مربوط به تولید مثل به صورت طبیعی کم می‌شوند و خانم‌ها توانایی باروری را از دست می‌دهند. معمولا در صورتی که خانمی ۱۲ ماه پریود نشود، نشان‌دهنده‌ی ورود آن خانم به دوران یائسگی است. گُرگرفتگی و خشکی واژن از علائم اصلی یائسگی هستند؛ اما اختلالات خواب هم در برخی از خانم‌های در حال یائسگی دیده می‌شود. برای درمان این علائم و کنار آمدن با یائسگی نیاز است با یک دکتر زنان خوب صحبت کنید و از او کمک بگیرید.

۱۲: اندومتریوز (Endometriosis)

اندومتریوز یا اندومتریوزیس یکی از بیماری‌های زنانه است. در این بیماری، بافت‌هایی (اندومتریوم – Endometrium) شبیه به چیزی که معمولا درون رحم وجود دارند، خارج از رحم شروع به رشد می‌کنند. اندومتریوز معمولا در تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و روده‌ها بروز می‌کند.علایم این بیماری بیماری معمولا شامل درد شدید و پریودهای نامنظم است. معالجه‌ی اندومتریوز از راه هورمون‌درمانی یا جراحی انجام می‌شود و دکترهای جراح زنان و زایمان در انجام آن مشارکت دارند.

۱۳: حاملگی خارج از رحم

حاملگی خارج از رحم  زمانی رخ می‌دهد که یک تخمک بارور (که قرار است درون رحم شروع به رشد کند) به جایی خارج از حفره‌ی رحم می‌چسبد و همان‌جا رشد می‌کند. حاملگی خارج از رحم معمولا در لوله‌ها فالوپ (که تخمدان‌ها را به رحم وصل می‌کنند) اتفاق می‌افتد و به آن حاملگی لوله‌ای (Tubal Pregnancy) می‌گویند. دکتر پس از تصویربرداری و انجام آزمایش‌های لازم، درباره‌ی روش درمان تصمیم می‌گیرد. این بیماری در مراحل اولیه با دارو قابل درمان است. اما در مراحل حاد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.

۱۴: بیماری زگیل تناسلی

دکتر زنان و زایمان است که به شما می‌گوید آیا به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یا همان زگیل تناسلی مبتلا شده‌اید یا خیر. همچنین تزریق واکسن HPV و جلوگیری از ابتلای احتمالی به سرطان‌های ناشی از HPV هم توسط همین متخصصان انجام می‌شود.

۱۵: بیماری التهابی لگن

بیماری التهابی لگن یا اختلال التهابی لگن (Pelvic Inflammatory Disease) معمولا به دلیل بیماری‌های منتقله از راه تماس جنسی (STDs) از جمله کلامیدیا (Chlamydia) به وجود می‌آید. زمانی که باکتری‌های منتقله از راه تماس جنسی به رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ می‌رسند، بیماری التهابی لگن اتفاق می‌افتد. علایم این بیماری شامل لگن درد و تب هستند. احتمال ترشحات واژینال هم در چنین شرایطی وجود دارد. دکتر زنان با تجویز آنتی‌بیوتیک مناسب این بیماری را درمان می‌کند.

۱۶: اختلال قاعدگی و اختلالات هورمونی

اختلال در قاعدگی یا پریود نامنظم به دلایل متعددی می‌توانند برای خانم‌ها اتفاق بیفتند که تعدادی از آنها را در موارد بالا مطرح کردیم. خانم‌ها می‌توانند برای مشاوره و درمان تمام این اختلالات و البته بیماری‌های دیگری که از جنس هورمونی هستند (رشد موی سینه، عدم جذب مواد مغذی توسط بدن یا کاهش میل جنسی) به متخصص زنان مراجعه کنند. این موارد با آزمایش هورمونی و اندازه‌گیری سطح استروژن، تستوسترون و کورتیزول مشخص می‌شوند.

۱۷: بیماری‌های رایج در زنان از جمله کم‌ خونی

به دلیل خونریزی‌ها دوران پریود یا خونریزی رحمی، کم‌ خونی از بیماری‌های رایج در زنان است. این موضوع از نظر علمی ثابت شده است که با افزایش میزان خون‌ریزی در دوران پریود، میزان کم‌ خونی فرد هم افزایش پیدا می‌کند. کم‌ خونی و فقر آهن ناشی از آن می‌تواند منجر به بی‌حالی، کسالت، کاهش انرژی و شادابی خانم‌ها شود. دکترهای زنان و زایمان در این موارد به کمک خانم‌ها می‌آیند و با تجویز دارو یا توصیه‌هایی در جهت بهبود رژیم غذایی به سلامت خانم‌ها کمک می‌کنند.

۱۸: بیماری‌ها و عفونت‌های جنسی

عفونت‌ها و بیماری‌های جنسی در اثر رابطه‌ی جنسی حفاظت نشده ایجاد می‌شوند. البته فعالیت جنسی زیاد و داشتن پارتنرهای متعدد می‌تواند احتمال چنین بیماری‌هایی را افزایش دهد. در صورت ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌های جنسی (STIs / STDs) می‌توانید از متخصص زنان کمک بگیرید. دکترهای زنان می‌توانند در رابطه به بیماری‌های منتقله از راه رابطه جنسی، پیشگیری‌ها و محافظت‌ها به شما مشاوره بدهند.

۱۹: سرطان دهانه رحم و سرطان تخمدان

این بخش جزو مواردی است که دکترهای زنان و زایمان متخصص در خون‌شناسی مربوط می‌شود. فوق تخصص سرطان زنان توانایی تشخیص سرطان‌ها را دارند و برخی از متخصصین زنان و زایمان نیز سعی می‌کنند بیماران را به دکترهای متخصص دیگر ارجاع دهند.فوق تخصص سرطان زنان در تشخیص و درمان برخی از انواع سرطان مثل سرطان دهانه رحم، سرطان تخمدان و انواع دیگری از سرطان که به دستگاه تولید مثل ربط دارند، به خانم‌ها کمک کنند.

۲۰: لابیاپلاستی

لابیاپلاستی (Labiaplasty) یک عمل جراحی زیبایی زنانه است که برای شکل دادن و زیباسازی لابیای کوچک (Labia Minora) یا همان لبه‌های داخلی فرج انجام می‌شود. تعدادی از دکترهای زنان و زایمان توانایی انجام این نوع از جراحی را دارند و از آنجایی که این عمل به دستگاه تناسلی زنان مربوط می‌شود، زیرگروه تخصص زنان قرار می‌گیرد.

چه زمانی باید به دکتر متخصص زنان مراجعه کنیم؟

خیلی از خانم‌ها تصور می‌کنند که در صورت رعایت یک سری از موارد مشخص، دیگر نیازی ندارند به متخصص زنان مراجعه کنند. اما این یک باور اشتباه است؛ چرا که ساختار آناتومی بدن زنان، واژن، رحم، تخمدان و موارد وابسته ایجاب می‌کند تا خانم‌ها هر چند وقت یک‌بار به یک دکتر زنان سر بزنند. نمی‌گوییم به صورت ماهانه و می‌دانیم که ممکن است مراجعه‌ی ماهانه به دکتر برای خانم‌ها امکان‌پذیر نباشد. اما  باید به صورت منظم به دکتر زنان مراجعه کنند. بر اساس گزارش WebMD هشتاد درصد از کسانی که به دکتر زنان و زایمان مراجعه می‌کنند در سنین بین ۱۵ تا ۴۵ سال قرار دارند.

واقعا نمی‌توان یک نسخه‌ی مشخص را برای تمام خانم‌ها پیچید و گفت که تمام خانم‌ها باید مطابق یک فرمول ثابت توسط دکتر متخصص زنان ویزیت شوند. این موضوع کاملا به سن ربط دارد و شرایط آن با گذر زمان تغییر می‌کند. اما می‌توان به صورت یک قانون کلی گفت که خانم‌ها حداقل باید سالی یک‌بار به متخصص زنان سر بزنند و خودشان را معاینه کنند.

۱: برای اینکه تست‌های دوره‌ای را انجام دهید

برای انجام تست‌های دوره‌ای باید به دکتر زنان سر بزنید. دخترها بعد از بلوغ باید از سنین بین ۱۳ تا ۱۵ سالگی مراجعه به دکتر زنان را آغاز کنند. این مراجعه‌ها باید به صورت مستمر و منظم ادامه پیدا کنند. شما می‌توانید از این مراجعه‌ها برای انجام تست‌های پیشگیری از سرطان مثل تست سرطان دهانه رحم (از جمله تست پاپ اسمیر – Pap Smear) و تست سرطان سینه استفاده کنید. البته با توجه به شرایط سنی و جسمی، معمولا خود متخصص زنان چنین آزمایش هایی را به شما پیشنهاد خواهد داد.

۲: در صورتی که در ناحیه‌ی زیر شکم احساس درد داشتید

بسیاری از خانم‌ها در بازه‌های زمانی متفاوت، در ناحیه‌ی زیرشکمی احساس درد می‌کنند. احساس درد در ناحیه‌ی زیر شکم زنان یا همان ناحیه لگن می‌تواند از دردهای جانبی پریود ماهانه باشد. اما این احتمال هم وجود دارد که این دردها به دلیل بروز مشکل در اندام‌های تناسلی مربوط به تولید مثل، کیست‌های تخمدانی، اندومتریوز و حاملگی خارج از رحم ایجاد شده باشند. در چنین مواردی مراجعه به دکتر زنان ضروری است.

۳: در صورتی که پریودهای نامنظم داشتید یا نگران بارداری بودید

در صورت مشاهده پریودهای نامنظم یا دردهای شدید در هنگام پریود، باید حتما با دکتر زنان صحبت کنید. خونریزی واژینال یا درد غیرعادی و همچنین پریود نامنظم را اصلا دست کم نگیرید و در صورت مشاهده‌، سریعا به دکتر زنان مراجعه کنید.در صورتی که با مشکلاتی مثل بارداری ناخواسته مواجه شدید یا احساس کردید که پریودتان عقب افتاده است، بهتر است با یک دکتر زنان خوب مشورت کنید. پزشک متخصص زنان می‌تواند در پیشگیری از بارداری یا کنترل بارداری ناخواسته به شما کمک کند.همچنین در صورتی که در سنین بین ۴۰ تا ۵۰ سال هستید، دکتر زنان می‌تواند به شما کمک کنید که متوجه شوید آیا در حال ورود به دوران یائسگی هستید یا خیر.

۴: در صورتی که در حین سکس درد شدید داشتید

داشتن مقاربت جنسی دردناک (بیماری دیسپارونیا – Dyspareunia) برای خانم‌ها طبیعی نیست. در صورتی که در زمان رابطه جنسی یا بعد از آن درد شدید داشتید، باید حتما توسط دکتر زنان ویزیت شوید. این مورد احتمالا نشان‌دهنده‌ی مواردی از قبیل عفونت واژینال، واژینیسموس، اندومتریوز، حاملگی خارج از رحم، بیماری یا مشکلات جسمی و جنسی دیگر است.

۵: در صورتی که در حین ادرار کردن درد داشتید

یکی از دلایل اصلی درد و سوزش هنگام ادرار (بیماری دیسوریا – Dysuria) در خانم‌ها ورم مهبل (Vaginitis) است؛ بیماری‌ای که ممکن است با ترشح، خارش و درد همراه باشد. اما دلایل دیگری هم برای این موضوع وجود دارد. مثلا ممکن است فرد دچار عفونت مجاری ادراری (UTIs) شده باشد یا اینکه به بیماری‌های مقاربتی از قبیل کلامیدیا یا سوزاک (Gonorrhea) مبتلا باشد. در کنار این موارد، سنگ کلیه یا حساسیت به مواد پاک‌کننده‌ی بهداشتی هم می‌تواند منجر به سوزش ادرار در خانم‌ها شود. مشورت با دکتر زنان در این زمینه اصلا ضرر ندارد.

۶: در صورتی که می‌خواهید باردار شوید

دکترهای زنان و زایمان برای این تعلیم دیده‌اند تا از شما و جنین درون رحم‌تان مراقبت کنند. دکترهای زایمان با انجام مرتب تست‌های اولتراسوند (Ultrasound)، اندازه‌گیری‌های و آزمایش‌های خاص از سلامت شما و جنین‌تان مطمئن می‌شوند.

این دکترها درباره‌ی بیماری‌های احتمالی شما که می‌توانند سلامت جنین را تحت تاثیر قرار دهند (فشار خون بالا، دیابت، عفونت و اختلالات ژنتیکی) به شما هشدار می‌دهند. همچنین دکترهای زنان و زایمان می‌توانند در همکاری با پرستارها، ماماها و دستیاران پزشکی در هنگام زایمان به شما کمک کنند.

۷: در صورتی که در حاملگی موفق نبوده‌اید

چنانچه به هر دلیلی در تجربه‌های قبلی‌تان برای حاملگی شکست خورده‌اید یا سقط جنین داشته‌اید، مشاوره با دکتر زنان ضروری است. همچنین در صورتی که قصد حاملگی هم دارید و با وجود داشتن رابطه‌ی جنسی محافظت نشده حامله نمی‌شوید، باید با دکتر زایمان و نازایی مشورت کنید.

۸: در صورتی که ترشح دارید و دلیل آن را نمی‌دانید

بسیاری از خانم‌ها در مواقع ناخواسته و دور از انتظار با ترشحات واژنی مواجه می‌شوند. دکترهای زنان می‌توانند در پیشگیری و درمان ترشحات ناخواسته و گاهی اوقات بدبو به شما کمک کنند.

۹: در صورتی که عدم تقارن در سینه‌هایتان مشاهده کردید

در صورتی که ناهمگونی، عدم تقاران یا چیزی شبیه به غده در سینه‌هایتان احساس کردید، سریعا به دکتر زنان مراجعه کنید. دکترهای زنان با انجام تست‌های بررسی پستان از جمله استفاده از ماموگرافی (Mammography) می‌توانند در این زمینه به شما کمک کنند.

۱۰: در صورتی که احساس کم‌خونی یا رنگ‌پریدگی داشتید

اگر احساس کم‌خونی کردید یا احساس رنگ‌پریدگی داشتید، می‌توانید از کمک متخصصان زنان استفاده کنید. البته در چنین مواردی شاید لزوما به یک دکتر زنان نیاز نداشته باشید؛ اما دکتر زنان شما را برای انجام تست‌هایی مثل آزمایش خون و موارد مشابه راهنمایی خواهد کرد.

در مراجعه به دکتر زنان باید انتظار چه کارهایی را داشته باشید؟

هنگامی که به مطب دکتر زنان مراجعه می‌کنید، باید انتظار داشته باشید که دکتر مواردی را به صورت رایج بررسی کند.

• دکتر باید دستگاه تناسلی و تولید مثل شما را هم از لحاظ خارجی و هم به صورت داخلی معاینه کند.
• بررسی سینه‌ها از نظر وجود هرگونه کیست و غده کار دیگری که معمولا توسط دکتر متخصص زنان انجام می‌شود. بررسی فیزیکی سینه‌ها می‌تواند به صورت لمس با دست یا به صورت تصویربرداری ماموگرافی انجام شود. این بررسی برای جلوگیری از ابتلا به سرطان سینه بسیار تاثیرگذار است.
• دکتر زنان به بررسی فرج می‌پردازد که همان ناحیه خارجی اندام تناسلی است.
• انجام آزمون لگنی که در این آزمون، دکتر دستکش می‌پوشد و یک یا دو انگشت یکی از دست‌ها را پس از آغشته کردن به لوبریکانت (Lubricant) درون واژن می‌برد. سپس دست دیگر را روی معده (قسمت بالایی ناف) فشار می‌دهد تا اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان‌ها را بررسی کند. در این آزمایش همچنین واژن، دهانه‌ی رحم، لوله‌های فالوپ و رکتوم هم ارزیابی می‌شوند.
• پزشک زنان برای نگاه انداختن به درون واژن از وسیله‌ای به نام اسپکولوم (Speculum) استفاده می‌کند. این وسیله کاری می‌کند تا واژن به صورت موقت بازتر شود تا دکتر بتواند داخل واژن را ببیند و دهانه رحم (رابط بین واژن و رحم) را بررسی کند.
• تست پاپ اسمیر هم بنا به ضرورت در همین مرحله انجام می‌شود. اگر دکتر مورد خاصی را تشخیص دهد، برای نمونه‌برداری از تست پاپ اسمیر استفاده می‌کند. در این تست، نمونه‌ای از دهانه‌ی رحم برداشته می‌شود تا از لحاظ عفونت‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گیرد.

چنانچه دکتر زنان شما پس از انجام مراحل معاینه مورد مشکوکی را تشخیص دهد، درمان خاصی را برای شما در پیش می‌گیرد یا اینکه شما را به یک دکتر متخصص ارجاع می‌دهد. با توجه به مشکل احتمالی‌ که وجود دارد، احتمالا نیاز به این باشد که یک یا چند دارو مصرف کنید، جراحی خاصی را انجام دهید یا اینکه منتظر بمانید و ببینید که چه اتفاقی خواهد افتاد.

تفاوت ماما و متخصص زنان و زایمان

امروزه خانواده‌هایی که قصد دارند بچه‌دار شوند، معمولا از پیش از بارداری تا پس از زایمان، تحت نظر متخصصان این حوزه قرار می‌گیرند. خانم‌ها اهمیت زیادی برای این موضوع قائل هستند دوست دارند زایمانی اصولی و بدون استرس داشته باشند. اما متاسفانه در جامعه درک درستی از تفاوت بین دو حرفه مامایی و تخصص زنان و زایمان وجود ندارد.

با وجود این‌که ممکن است ماماها و متخصصان زنان و زایمان، هر کدام در زمینه کاری و حرفه خود تخصص و مهارت کافی داشته باشند، اما زمینه فعالیت آن‌ها با هم متفاوت است. به همین ترتیب، معیار انتخاب آن‌ها نیز فرق دارد.دو حرفه مامایی و متخصص زنان و زایمان، مستقل از هم و مکمل یکدیگر هستند.

از نظر بسیاری از افراد تخصص مامایی و تخصص زنان و زایمان دقیقا مشابه هم هستند، در حالی‌که این دو رشته با هم تفاوت‌های اساسی دارند.تفاوت رشته زنان با مامایی خود مزید بر علت است. متخصص زنان در دانشکده پزشکی تحصیلات خود را گذرانده و پس از گذراندن دوره پزشکی عمومی وارد تخصص زنان و زایمان شده است اما ماما در دوره کارشناسی و گاهی کارشناسی ارشد مامایی تحصیل کرده است و به اندازه پزشک زنان از بیماری‌های خاص و موارد خاص‌تر اطلاع ندارد.

وظایف ماما و معرفی رشته مامایی

مامایی زیر شاخه‌ای از علوم پزشکی محسوب می‌شود و ماما در واقع متخصص بهداشت و درمان است. ماما در مراحل پیش از بارداری، در طول بارداری، زایمان و بعد از زایمان، مراقب مادر و کودک است. به عبارتی وظیفه اصلی ماما، حفظ سلامتی مادر و نوزاد و ارائه خدمات به آن‌ها است.

ماماها علاوه بر راهنمایی زنان باردار و مشاوره دادن به آن‌ها، وظایف دیگری نیز دارند. به‌عنوان مثال مشاوره‌های پیش از ازدواج، معاینه و تشخیص بیماری‌های ساده زنان، مشاوره در حوزه تنظیم خانواده، بهداشت خانواده و به‌ویژه بهداشت زنان و مسائل مشابه دیگر از وظایف رشته مامایی است.

• ماما پیش از تولد نوزاد، مادران باردار را در مواردی مانند داشتن تغذیه سالم بارداری، چگونگی زایمان، بررسی سلامت مادر و نوزاد راهنمایی کرده و برای مادران و خانواده‌ها کلاس‌های آموزشی مربوطه برگزار می‌کند.

به‌عنوان مثال قبل از زایمان چگونگی کنترل استرس، هیجان و درد را به مادر می‌آموزد. همچنین با کنترل دقیق تمام موارد لازم و معاینه مادر، او را برای زایمان آماده می‌کند. مادر با حضور در کلاس‌های پیش از بارداری و آمادگی زایمان، از خدمات ماماها بهره می‌برد.

• وظایفی که ماما در حین زایمان برعهده دارد شامل انجام زایمان (طبیعی) و کنترل درد مادر و سهولت در زایمان است. همچنین ماما وظیفه دارد مشکل غیر طبیعی مادر یا نوزاد را با متخصص زنان و زایمان در میان بگذارد.

از آن‌جایی که زایمان برای خانم‌ها تجربه‌ای پر از استرس و حساس است، در هنگام زایمان به دلگرمی و همراهی ماما نیاز دارند.ماما دانش، تجربه و حس انسان دوستانه خود را به کار می‌گیرد تا زایمانی راحت و بدون استرس برای خانم‌ها رقم بزند. البته برخی افراد به‌راحتی زایمان را پشت سر می‌گذارند و برخی دیگر با مشکل روبرو می‌شوند، اما در هر حالت نیاز به مراقبت‌های ویژه ماما و کادر درمان است تا برای مادر تجربه بهتری رقم بخورد.

• ماما پس از زایمان نیز وظیفه دارد توصیه‌های لازم درباره مراقبت از کودک و تغذیه و نکات بهداشتی مادر و کودک را به خانواده گوشزد کند.

پس از زایمان دنیای جدیدی به روی مادر و نوزاد تازه متولد شده گشوده می‌شود. هردو به مراقبت نیاز دارند و باید تا زمانی که لازم باشد، زیر نظر ماما بمانند. به‌عنوان مثال ماما آموزش نحوه شیردهی، چگونگی خواباندن یا درست بغل گرفتن نوزاد و تغذیه او یا نحوه مراقبت و بهداشت آلت تناسلی بعد از زایمان طبیعی و مسائل دیگر را به مادر می‌آموزد.

در حال حاضر بیشتر در بیمارستان‌ها و به‌ویژه در اتاق زایمان از ماماها کمک گرفته می‌شود. این افراد در زایمان طبیعی از مادر و نوزاد مراقبت‌های لازم را به عمل می‌آورند و در کنار این مسائل، فعالیت‌های دیگری نیز در بیمارستان انجام می‌دهند.درست از زمانی که مادر برای زایمان به بیمارستان مراجعه می‌کند تا بعد از آن، همراهی ماما را کنار خود و نوزاد خود احساس می‌کند.معمولا ماماها در دسترس‌تر از پزشکان متخصص هستند. پس برای طی کردن دوران بارداری سالم و با آرامش و همراهی بیشتر با یک فرد مطمئن از کارشناسان مامایی کمک بگیرید.

وظایف متخصص زنان و زایمان

متخصص زنان برای درمان همه بیماری‌های مربوط به زنان و چگونگی درمان و جراحی آن‌ها به شکل تخصصی آموزش دیده است.متخصص زنان علاوه بر دوره‌های تخصصی، دوره پزشکی عمومی را نیز طی کرده است و به‌طور کامل و دقیق به علم پزشکی و آناتومی بدن خانم‌ها احاطه دارد.

متخصص زنان در واقع آزمایش‌های مختلفی را مانند تست پاپ اسمیر، اس تی دی، آزمون سینه، کنترل باروری و تست‌های الزامی دیگر برای زنان تجویز می‌کند و فعالیت او بیشتر در حوزه سلامت زنان است. پزشک زنان از طرفی همه مشکلات و بیماری‌های مربوط به بارداری، باروری، قاعدگی، زایمان، عفونت‌های مراقبتی، اختلالات هورمونی و سایر بیماری‌های مختص به زنان را درمان می‌کند.

درآمد پزشک زنان و زایمان

شغل پزشک زنان و زایمان جزء مشاغل پردرآمد آمریکا بوده و در رتبه دهم قرار دارد. یک پزشک زنان و زایمان به طور متوسط در کشور آمریکا، سالانه 192.000دلار معادل 5 میلیارد تومان درآمد دارد.

درآمد متخصص زنان و زایمان در ایران

شغل پزشک زنان و زایمان در ایران، جزء پردرآمدترین شغل‌های بانوان است. ماهانه حدود 200 میلیون درآمد برای این حرفه می‌توان تخمین زد. لازم به ذکر است که میزان درآمد در کلیه مشاغل به موقعیت، کاربلد بودن و میزان محبوبیت بستگی دارد.

چکاپ زنان چیست؟

خانم‌ها باید برای چکاپ زنان هرساله برنامه‌ریزی کنند. یکی از مهم‌ترین مسائل در حفظ سلامتی انجام چکاپ است.شما نباید مراجعه به پزشک را محدود به زمان بیماری یا آسیب کنید. برای مراقبت‌های پیشگیرانه از بیماری‌های زنان باید اقداماتی را به‌موقع انجام داد.به‌عنوان‌مثال خدماتی مانند واکسن با پیشگیری از بیماری و سایر مشکلات به سلامتی بدن کمک می‌کند.آزمایش‌های غربالگری و معاینات فیزیکی برای بررسی زودهنگام بیماری‌ها ضروری است.زمانی که بیماری به‌موقع تشخیص داده شود، درمان آن آسان‌تر خواهد بود.

سوالات متداول

سخن پایانی

پزشکی زنان از جمله رشته‌‌های تخصصی بالینی است که در جهت پیشگیری به ویژه غربالگری، تشخیص و درمان بیماری‌های زنان فعالیت می‌کند و به پزشکانی که در این رشته تحصیل کرده‌ اند، متخصص زنان و زایمان گفته می‌شود.رشته پزشکی زنان و زایمان بر بیماری‌های دستگاه تولید مثل زنان، بیماری‌های پستان مرتبط با این رشته و مراقبت مادر و جنین در حین بارداری و زایمان تمرکز دارد.در ایران برای نخستین بار در سال ۱۲۹۷ رشته مامایی در برنامه مدرسه طب قرار گرفت. در سال ۱۳۰۰، مریضخانه نسوان توسط دکتر امیر اعلم افتتاح شد و با استخدام پزشکان خارجی که در مامایی و بیماری های زنان تخصص داشتند، به کار خود ادامه داد.